این روزها با زیادشدن انواع مختلف بازی‌های رایانه‌ای، الگوی بازی کودکان تغییر کرده است. انواع و اقسام بازی‌های کامپیوتری عادت بازی کودکان را عوض کرده و والدین درگیر این هستند که کودکشان برای بازی بیشتر با کامپیوتر و موبایل، بی‌قراری می‌کند. بازی‌های کامپیوتری ثانیه‌به‌ثانیه ذهن و چشم کودک را تحریک می‌کنند، برای همین کم‌کم دنیای واقعی و پیرامون برای او کسل‌کننده و حوصله سربر می‌شود و چون کودک به محرک‌های کامپیوتری عادت کرده، هیچ خلاقیت و تخیل کودکانه‌ای به‌صورت فعال ندارد تا دنیای خودش را بسازد.
اسباب‌بازی‌هایی که به‌نحوی هوشمند هستند شاید باعث هیجان و سرگرم‌شدن لحظه‌ای کودکان بشوند و والدین نیز از این جهت از اسباب‌بازی‌های هوشمند استقبال کنند اما در بلندمدت کودکی منفعل و بدون خلاقیت خواهند داشت. هیچ‌چیز مانند بازی‌های فیزیکی، ساده و غیرآنلاین کودک را خلاّق بار نمی‌آورد؛ هرچه اسباببازی ساده‌تر باشد، ذهن کودک را وادار می‌کند تا تخیل بیشتری به خرج دهد. بهترین اسباب بازی که در اوج ساده‌بودن باعث رشد ذهنی و پرورش قدرت خیال‌پردازی کوکان می‌شود پازل است. پازل کودک یکی از اصلی‌ترین راه‌های پرورش خلاقیت و تربیت کودکی است که پدر و مادر او نگران شکوفاشدن استعدادهایش هستند.
پازل و هوش‌های چندگانۀ کودک
همان‌طور که والدین خوب و دغدغه‌مند اطلاع دارند، دیگر زمان آن گذشته که همه فقط و فقط به دنبال تقویت هوش ریاضی کودک بودند و اگر تقویت نمی‌شد، اطرافیان کودک او را موفق به حساب نمی‌آوردند. هوش کودک جنبه‌های گوناگون دارد. هوش ریاضی-منطقی، که در واقع باید منجر به مهارت حل مسئله در کودک شود، هوش هیجانی، هوش بصری و ادراک فضا و حجم، هوش اجتماعی که مربوط به اعتماد به نفس کودک می‌شود و … . به همین ترتیب پازل‌ها از جمله بازی‌های فکری هستند که اتصال و ارتباط بین اجزای مغز را گسترش می‌دهند. این بازی‌های فکری زمینه ایجاد فعالیت‌های خلاقانه و تقویت حافظه را فراهم می‌کنند. به همین دلیل برای رشد ذهنی کودکان بسیار مفیدند.
تنها فعالیتی که همزمان همۀ هوش‌های چندگانۀ کودک را تقویت و درگیر می‌کند، این است که کودک ساعاتی را به چیدن پازل مشغول باشد. برای مثال وقتی کودک پازل را خودش بتواند حل کند، احساس خلق یک کاردستی را دارد، در نتیجه اعتماد به نفس او تقویت می‌شود؛ تصویری که روی پازل هست، اگر، رنگارنگ، درخشان و پر از جزئیات باشد، ادراک بصری او را تقویت می‌کند؛ همۀ پدر و مادرها تجربه کرده‌اند که وقتی کودک، خصوصا کودکان پیش‌‌دبستانی نمی‌توانند کاری را خودشان انجام دهند، عصبانی می‌شوند و بی‌صبری می‌کنند. صبوری و دقتی که چیدن پازل نیاز دارد، علاوه‌بر اینکه هوش ریاضی و حل مسئله او را درگیر می‌کند، توانایی حل بحران و قدرت تصمیم‌گیری را در کودک شکل می‌دهد. همچنین احساس رضایتی که کودک پس از چینش تکه‌های پازل با خود تجربه می‌کند، باعث ایجاد حس موفقیت و پیشرفت در او می‌شود. انگار که معمایی را به‌سختی حل کرده و به پیروزی بزرگی دست‌یافته است. همان‌طورکه غلبه بر چالش‌های هر مسئله‌ای واقعا به انسان احساس غرور می‌دهد.
پازل و تخیل و خلاقیت کودک
چرا معتقدیم هرچه اسباببازی ساده‌تر باشد، تخیل کودک بیشتر تقویت می‌شود؟ پاسخ ساده است: چون هرچه اسباببازی پیچیده باشد، هرچیزی را که کودک خودش باید در ذهنش بسازد، به او آماده، ساخته و پرداخته تحویل می‌دهد. بله دقیقا همان ماجرای کودکی است که همۀ لقمه را همیشه مادر مهربانش برای او آماده می‌گرفته و حاضر می‌کرده است.
پازل جز چند تکه و تصویر چیزی ندارد که پیش راه کودک بگذارد، کودک برای چیدن قطعات کنار هم مجبور است کل و جزء را با هم تصور کند؛ کودک در هنگام چیدن پازل، تصویر روی پازل را به‌اصطلاح تخصصی روان‌شناسان کودک، با تخیل فعال خود به‌صورت زنده و کامل تصور می‌کند. به‌زبان خودمان، شخصیت‌ها و تصاویر روی پازل را به‌صورت واقعی با خود می‌بیند، تجسم و دور و برش را با آنها پُر می‌کند. همین است که برای مثال می‌بینیم ناگهان شخصیت‌های حیوانات، مثل دایناسور و فیل یا شخصیت‌های مشاغل مثل آتش‌نشان یا پلیس این‌قدر برای کودک حتی یک تصویر ساده از آنها، هیجان‌انگیز است.
پازل و حوصله سررفته کودکان
شاید خیلی از والدین خوب این‌طور فکر کنند که پازل نمی‌تواند کاری کند که کودک ساعت‌های زیادی سرگرم باشد و یا اگر هم سرگرم بشود، باعث نمی‌شود که انرژی او تخلیه شود و کمی آرام و ساکت باشد.
حتی اگر کودکان مقاومت می‌کنند، با خیال راحت بگذارید حوصله‌شان سر برود. این روزها با‌توجه‌به تعطیلی مدرسه و کلاس‌های حضوری، حوصله سررفته بچه‌ها آزمون بزرگی برای والدین خوب و پدر و مادرهای متعهد است تا ببینند چقدر می‌توانند طاقت بیاورند و برای آرام‌کردن کودک خود، سریعا موبایل و کامپیوتر خود را به او ندهند تا مشغول بازی شود و صرفا مشغول باشد.
حوصله سررفتن مبدا و منشا شکوفایی خلاقیت کودکان است. مغز و ذهن کودک، هنگام کسل‌شدن و حوصله سررفتن، شروع به پیدا کردن راه‌حل می‌کند، انگیزه دارد تا از امکانات موجود راهی برای سرگرمی خود بسازد؛ شروع به کشف‌کردن و درواقع شروع به سرگرم شدن با وسایل دور و بر و محیط می‌کند. هرچقدر کودک پیوسته در معرض سرگرمی‌های گوناگون باشد، ذهن او هیچ‌کدام از این فعالیت‌های ایجادکنندۀ خلاقیت را انجام نداده و نخواهد داد.
پس بگذارید کودک هنگام پازل چیدن گاهی کسل شود؛ حوصله‌اش سر برود و مهره‌ها را کنار بگذارد، اگر بلافاصله به او سرگرمی جدیدی ندهید، او دوباره به پازل چیدن برمی‌گردد، زیرا مغز و ذهن او در این حالت در حالت تفکر، خلاقیت و حل مسئله است. درست مانند بزرگسالانی که عاشق چیدن پازل‌های هزار و دو هزار تکه هستند و در مدتی که آن را می‌چینند، تمرکز بالایی دارند. هیچ تفاوتی ندارد.